Annalisa Di Maria hija studjuża, kuratur artistika u esperta tal-arti internazzjonali li tispeċjalizza fl-ikonografija bl-istampi tar-Rinaxximent. Oriġinarjament minn Alessandria, tgħix f’raħal mill-isbaħ fil-provinċja ta’ Arezzo. Membru tal-Kumitat tal-Esperti tal-Klabb għall-UNESCO ta’ Firenze, hija waħda mill-firmatarji tal-istudju riċenti intitolat “La Magdalene ta’ Raphael jew meta l-istudent jaqbeż lill-Imgħallem”.
Annalisa Di Maria, flimkien ma’ esperti oħra tal-kalibru ta’ Jean-Charles Pomerol, professur emeritu tal-Università ta’ Sorbonne, Nathalie Popis, speċjalista fl-applikazzjonijiet tal-matematika fl-arti, Andrea Chiarabini, tabib fil-bijoloġija molekulari fl-Università ta’ Urbino Carlo Bo, jattribwixxi lil Raphael l-iskoperta ta’ xogħol li juri Magdalene b’wiċċ Chiara Fancelli, mart Perugino. L-istudju ġie ppubblikat fid-dettall fil-ġurnal xjentifiku awtorevoli ISTE Open Science. Iltqajna magħha biex nitkellmu magħha dwar din is-sejba straordinarja, iżda wkoll dwar il-passjoni tagħha għall-ġenju Leonardo Da Vinci u għall-arti inġenerali. Ejja nsiru nafuha aħjar f’din l-intervista mogħtija esklussivament lil Taljani.it.
Tabib Di Maria, meta bdiet l-imħabba tiegħek għall-arti?
“Jien ilni mgħaddas fl-arti sa minn tfuliti. Missieri kien espert kbir, kritiku u pittur, u qasam miegħi l-imħabba tiegħu għall-arti. Qaltli dwar il-ħajja ta’ artisti kbar, għallmitni fil-workshop tagħha, kif kien isir darba, it-tekniki ta’ pitturi l-kbar, ġagħlitni nħobbha u bit-tpinġija, din tal-aħħar tkun l-akbar passjoni tiegħi. Bdejt inpinġi meta kelli ħames snin. Minn mindu kont żgħir, dejjem kont affaxxinat, b’mod partikolari, bit-teknika u l-mod ta’ tpinġija ta’ Leonardo da Vinci.”
Xi tirrappreżenta l-arti fil-ħajja tiegħek?
«B'mod ġenerali, l-arti hija mezz ta' trasmissjoni u immortalizzazzjoni tal-istorja. Għalija tirrappreżenta qsim ta’ emozzjonijiet animati mill-ispirtu tal-pittur. Jista’ wkoll jiġi tradott bħala t-tfittxija għal triq lejn it-tajjeb, jiġifieri x-xewqa li tmiss id-divin. F’dan naħseb f’pitturi bħal Leonardo da Vinci u Raffaello Sanzio.”
Hija waħda mill-akbar esperti fid-dinja dwar Leonardo da Vinci. Liema mill-karatteristiċi ta’ dan il-ġenju Taljan intrigak b’mod partikolari?
“Ix-xogħlijiet ta’ Leonardo da Vinci juru taħlita ta’ arti, filosofija u xjenza. Kien ħafna aktar mill-awtur tal-Mona Lisa. Leonardo da Vinci, difensur fervent tan-Neoplatoniżmu Florentin, ta importanza kbira lix-xjenzi, b’mod partikolari lill-matematika. Huwa jemmen li kellhom iċ-ċavetta biex jifhmu l-ħolqien tad-dinja u l-univers. L-arti kienet mod għalih biex japplika r-riċerka u l-istudji tiegħu. Dak li jikkaratterizza lil dan l-osservatur kbir b’kurżità insatijabbli huwa l-esperimentazzjoni u fond kbir ta’ spirtu umanista ggwidat mit-tfittxija tal-ideal.”
X'hemm moħbi wara t-tbissima misterjuża tal-Mona Lisa u għaliex, sekli wara, tkompli saħħar id-dinja?
«Din it-tbissima enigmatika u ħelwa li tirradja sal-punt tas-seħer, tinkorpora l-qawwa tal-femminilità, ta’ omm protettiva li tipperpetwa l-ħajja. Minn dan ir-ritratt joħroġ għerf divin f’atmosfera ċpar li tmiss il-veru u l-irreal, jiġifieri r-rabta tal-art u s-sema jew il-bniedem ma’ Alla. Dan ix-xogħol li jivvjaġġa maż-żmien jirreinkarna l-ispirtu ta’ dan il-pittur fejn ir-ruħ u s-sbuħija huma immortali”.
Dan l-aħħar, flimkien ma’ studjużi oħra, stqarr li x-xogħol skopert mill-ġdid Maria Maddalena, li jappartjeni għal kollezzjoni privata, huwa attribwibbli għal Raffajl u mhux għal Perugino, kif kienu sostnew xi wħud (inkluż Sgarbi, ed.). Fuq il-bażi ta’ liema elementi wasalt għal dawn il-konklużjonijiet?
«Jeżaminah bl-għajn, u għalhekk ħaj, huwa l-ewwel pass li jipprovdi l-elementi biex jidderieġih lejn artist jew moviment artistiku. Il-kompetenza stilistika ta’ dan ix-xogħol, ta’ finezza kbira fl-eżekuzzjoni, imbuttatna biex inwettqu bosta testijiet xjentifiċi (pigmenti, stampi, appoġġ...). Ir-riżultati wrew xogħol ta’ ħakma eżekuttiva kbira li jikkorrispondi mal-proċess kreattiv kollu użat minn Raffaello Sanzio u għalhekk ikkonferma l-intwizzjonijiet inizjali tiegħi. L-analiżi enfasizzaw l-użu tal-metodu tat-tfarfir li jikkonsisti fit-trasferiment ta’ tpinġija preparatorja fuq l-appoġġ tal-kompożizzjoni bl-istampi u bosta indiema tat-tpinġija sa x-xogħol finali.
Din hija informazzjoni siewja għall-awtentikazzjoni tax-xogħol oriġinali, jiġifieri l-ewwel waħda li serva bħala mudell. Dawn l-elementi xjentifiċi jixhdu li r-ritratt ta’ Chiara Fancelli bix-xbieha ta’ Marija Maddalena għalhekk ġej mill-immaġinazzjoni kreattiva ta’ Raffaello Sanzio, għalhekk huwa hu li ħoloq din il-kompożizzjoni. Fl-aħħarnett, sibna, fl-arkivji ta’ Firenze, it-traċċa storika ta’ Marija Maddalena ta’ Rafel li kienet meqjusa mitlufa. Fil-qosor, l-awtentikazzjoni ta’ xogħol tal-arti huwa proċess twil li jeħtieġ il-ġbir ta’ bosta ħjiel, kemm stilistiċi, storiċi u xjentifiċi.”
Min kienet Chiara Fancelli u x-xogħlijiet li jpinġuha kif ivarjaw minn xulxin?
«Chiara Fancelli kienet il-mara ta’ Perugino li kienet l-għalliema ta’ Raphael u mbagħad kollaboratur. Kif qal Vasari, din il-mara kienet ta’ sbuħija kbira u kienet mudell kemm għal żewġha kif ukoll għal Raphael. Dak li jiddifferenzja r-rappreżentazzjoni tiegħu jiddependi mit-teknikalità tal-pittur. F’dan il-każ, kif tfakkar Nathalie Nolde, storika tal-arti u kuratur/restawratur f’Chantilly, il-verżjoni tal-Magdalena ta’ Raphael, ta’ finezza kbira fl-eżekuzzjoni, tippreżenta taħlita ta’ irtubija u saħħa b’dawl ferm aktar enveloppanti mill-verżjoni ta’ Perugino” .
X’għandhom komuni Leonardo u Raphael?
«Raphael huwa l-werriet spiritwali denju ta’ Leonardo da Vinci. Għal Raphael, l-osservazzjoni tax-xogħol tal-ġenju Toskan kienet produttiva. Huwa ra l-Mona Lisa u Leda fl-istudjo tiegħu li jinsab f'Firenze. Kopji ta' tpinġijiet jixhdu dan. Kien mistagħġeb bil-mudell suave ta’ Leonardo, speċjalment fl-użu tal-kjaroskur u l-glazes. Eżatt bħal Leonardo, kien ispirat ħafna mill-antikità. Dawn iż-żewġ imħuħ sublimi segwew it-tfittxija għall-grazzja u s-sbuħija Platonika ideali bl-istess ħeġġa”.
Artist kbir ieħor tal-passat huwa, bla dubju, Caravaggio. Għaliex id-dawl famuż tiegħu kien meqjus bħala rivoluzzjonarju?
«Caravaggio irrevoluzzjona l-pittura bir-realiżmu skur tal-kanvasi tiegħu u l-użu tal-kjaroskur. Ir-realiżmu tiegħu, kultant vjolenti, huwa rifless tat-temperament tiegħu li twieled mill-awto kwiet tiegħu. Għal dak iż-żmien, it-trattament tiegħu tad-dawl kien innovattiv peress li uża qafas limitat bi sfondi skuri, kuluri siekta b’dawl qawwi fil-ġenb li ħolqu realiżmu impressjonanti. Ix-xogħlijiet tiegħu jsiru xbieha ħajja bħal ritratt.”
X'inhi d-differenza sostanzjali bejn l-arti tal-passat u l-arti moderna?
“L-arti għandha tkun qed tevolvi kontinwament, bħall-bniedem illum, imma sfortunatament dan mhux dejjem jiġri fir-rigward tal-arti. Cela dit, l-arti moderna ġġorr magħha t-trażmissjoni kulturali u l-influwenza tal-passat. Għal artista kontemporanja huwa essenzjali li l-għarfien tagħha jiġbed mit-tagħlim tal-imgħallem li qabilhom. Imbagħad, ovvjament il-ġenju ma jafx il-ħin, illum bħal dak iż-żmien. Artist fih innifsu għandu l-ħtieġa li jesprimi xi ħaġa tar-ruħ u l-arti hija waħda mill-aktar forom importanti ta’ din l-espressjoni. L-arti trid tkun ħolqien, innovazzjoni kontinwa, kif kienet dakinhar, l-oriġinalità trid tkun il-bażi ta’ kull ħolqien artistiku. L-arti trid tkun messaġġiera llum kif kienet dak iż-żmien, anke bl-għajnuna tas-simboli, l-għan tagħha jrid ikun li ġġiegħel lin-nies jirriflettu. In-natura u l-osservazzjoni tagħha matul is-sekli għandhom ikunu forma ta’ ispirazzjoni għall-arti. L-arti tal-passat ippromwoviet it-tajjeb, is-sbuħija u l-perfezzjoni, kunċetti li jridu jeżistu flimkien illum ukoll.”
Min huma, fl-opinjoni tiegħek, l-akbar artisti kontemporanji?
«Dawk li jinnovaw u jirnexxilhom iċċaqlaq lin-nies u jirrevoluzzjonaw żmienhom, iżda dejjem b’għajnejhom lejn il-passat. Napprezza xi skulturi u diversi pitturi tal-era moderna”.
X’importanza għandha l-arti llum?
«L-arti għandha funzjonijiet differenti. Mil-lat storiku hija trażmissjoni kulturali. Xogħol tal-arti fih innifsu għandu wkoll is-setgħa li taqsam u jiżvela emozzjonijiet, ħsibijiet, valuri u sentimenti profondi u juri l-kapaċità għall-kreattività, imma trid tkun taf kif taqbadha. L-arti trid tkun fuq kollox kura tar-ruħ”.
X'impatt għandu fuq is-soċjetà moderna?
«Il-kultura u l-arti għandhom jippromwovu l-qawmien tal-ħsieb u jgħinu biex tiġi stabbilita għaqda bejn l-oħrajn u lilu nnifsu. Din il-komunikazzjoni mad-dinja hija attrazzjoni essenzjali taċ-ċiviltà tagħna biex il-bnedmin jirriflettu."
Aktar u aktar spiss nirċievu aħbarijiet ta’ vandaliżmu kontra xogħlijiet tal-arti. Fuq xiex jiddependu dawn l-attitudnijiet u x’jista’ jsir biex iż-żgħażagħ iqarrbu lejn l-arti?
«Huwa essenzjali llum li nedukaw liż-żgħażagħ tagħna biex isiru ċittadini infurmati, kurjużi u interessati fid-dinja ta’ madwarhom. L-edukazzjoni tal-arti u l-kultura għandha rwol essenzjali fl-edukazzjoni taċ-ċittadini għaliex il-kultura għandha rwol fundamentali fil-mod kif it-tfal jinterpretaw id-dinja. Irridu għalhekk nedukawhom dwar is-sbuħija u r-rispett għaliha sa minn età żgħira, għax billi neqirduha wkoll neqirdu t-tradizzjoni tagħna u l-istorja tagħna”.
Min-nisa kollha murija minn Leonardo, liema waħda tixbahha l-aktar?
"Il-Gioconda".
X'inhu s-sbuħija?
«Is-sbuħija hija kunċett estetiku u kultant morali. Ir-rappreżentazzjoni tagħha tirriżulta minn perċezzjoni personali konformi ma' ideali definit. Tqajjem fina dak li l-filosfi jsejħu s-sentiment estetiku li jixhed il-pjaċir tal-kontemplazzjoni. Matul ir-Rinaxximent, is-sbuħija inkorporat perfezzjoni ispirata mill-ħolqien divin bil-għan li tikseb id-divin. Skont il-preċetti tal-umanisti Florentini, ħolqien artistiku, ta’ sbuħija suprema, issir il-ħolqa bejn l-art u s-sema u b’hekk tressaqna eqreb lejn Alla.Iktar minn hekk, fit-tfittxija tagħhom għall-ġmiel ideali, huma taw importanza akbar lir-ruħ meqjusa bħala immortali. . Għalhekk, is-sbuħija tista’ tkun biss ir-rifless tar-ruħ”.
(Ritratt: Annalisa Di Maria, Facebook Page)
