Huwa jitkellem b'empatija kbira dwar l-esperjenza tiegħu f'Mambo f'Bogota. Eugenio Viola, Kuratur Taljan u kritiku tal-arti, mill-2019 kuratur ewlieni tal-Mużew tal-Arti Moderna f'Bogotà, kuratur tal-Padiljun Taljan tal-Biennale tal-Arti issa imminenti li se ssir f'Venezja mit-23 ta' April sas-27 ta' Novembru. Jispjega li, qalb il-ħafna diffikultajiet li wieħed jgħix fil-pajjiż tal-Amerika Latina, "Hawnhekk għandi l-opportunità li nkun parti minn proċess ta’ rikostruzzjoni ċivili u soċjali permezz tal-arti u l-kultura. Hija ħaġa sabiħa imma hija wkoll responsabbiltà infinita".
Għax? " Il-Kolombja hija realtà kumplessa mimlija tiġrijiet. Joħroġ, iżda għadu ma ħareġx, minn wieħed mill-itwal kunflitti interni fl-istorja tal-umanità. Kien hemm ftehim ta’ paċi fl-2016 iżda xi nħawi tal-pajjiż għadhom f’idejn il-paramilitari. Hemm il-problema tat-traffikar tad-droga, hija fost l-aktar soċjetajiet inugwali u korrotti tal-Amerika Latina... ". F'dan kollu, iżda "L-arti u l-kultura jistgħu jagħtu l-possibbiltà li wieħed jimmaġina futur differenti. Għax l-arti u l-kultura jedukaw".
Minn dan il-lat, x'inhuma r-rabtiet bejn iż-żewġ esperjenzi, dik tal-Mambo u dik tal-Biennale?
Huma esperjenzi relatati ħafna, għax inqis ix-xogħol tiegħi bħala sensiela ta’ fatti li jintrabtu, u joħolqu rumanz permezz ta’ immaġini f’evoluzzjoni kontinwa. Żewġ sulari li jaqsmu. “L-Istorja tal-Lejl u d-Destin tal-Kometi” fil-Padiljun Taljan se tkun rakkont tal-bilanċ diffiċli bejn il-bniedem u n-natura. Bejn l-iżvilupp sostenibbli u t-territorju, bejn l-etika u l-profitt. Se jkun hemm l-idea tiegħi tal-arti li nemmen li għandha neċessarjament tirrelata mal-kontradizzjonijiet u l-laċerazzjonijiet tas-soċjetà. L-unika raġuni biex teżisti l-arti hija li tgħaqqad ma’ dak kollu li hu soċjali u ċivili.
Kemm ġiet ikkundizzjonata l-idea tiegħek tal-arti mill-esperjenza Kolombjana?
Ħafna ħafna. L-esperjenza tiegħi ta’ kuranti dejjem kienet marbuta mill-qrib ma’ kwistjonijiet soċjali. U din ir-relazzjoni kibret b’mod esponenzjali wkoll bl-għażla li nopera fejn naħdem, f’Bogotà fil-Kolombja. Fi żmien meta nkunu bbumbardjati bl-immaġini, l-unika raġuni biex teżisti l-arti hija li ngħaqqdu ma’ dak kollu li hu soċjali u ċivili. L-arti trid tistaqsi aktar mistoqsijiet milli tweġibiet, mhux xogħol tiegħi li nagħti tweġibiet, irrid nagħti perspettiva differenti dwar x’inhuma l-problemi.
Il-Ministru Dario Franceschini għażlu għax iġorr “viżjoni kreattiva, ambizzjuża u innovattiva” għal proġett ta’ esibizzjoni li se jkun “affaxxinanti”. X'inhi l-viżjoni innovattiva tiegħek u s-seħer tal-Padiljun Taljan li jmiss?
Il-viżjoni innovattiva tal-Padiljun hija marbuta mill-qrib mal-fatt li nressaq artist wieħed, Gian Maria Tosatti. Proposta xotta u deċiżiva, li tqabbel il-parteċipazzjoni nazzjonali ma’ dik tal-artist. Se jkun proġett viżjonarju, kuraġġuż, kif inhu fil-kordi ta’ Tosatti u anke fil-kordi tiegħi. Gian Maria Tosatti għandu taħriġ eċċentriku, ħoloq installazzjonijiet qawwija li jgħaqqdu ħafna midja, daqsxejn bħas-sintesi tal-arti. Story of the Night u Destiny of the Comets huwa għat-tnejn, sal-lum, l-aktar kapitlu importanti li qed inħejju biex niktbu ta’ din l-istorja, li fiha l-istejjer tagħna għal darb’oħra jingħaqdu u jikkonfrontaw lil xulxin. Barra minn hekk, dan il-proġett ma jistax jinjora l-preżent inċert u metapandemiku tagħna.
L-aħbar kbira tal-pandemija. F'Bogotà kien l-istimolu għal wieħed mill-proġetti interessanti ħafna tiegħu. Tista' tgħidilna?
Għandu jingħad li l-pandemija fil-Kolombja żiedet problemi kbar diġà eżistenti. Żied il-faqar ta’ ekonomiji informali żgħar, ta’ dawk li jgħixu kuljum. Bl-illokkjar, kollox waqaf hawn ukoll. In-nies kienu qed imutu bil-ġuħ. U l-ġuħ jiġġenera rabja, vjolenza, matul it-tielet mewġa konna f’nofs taqlib soċjali. Il-pandemija hija problema oħra fost il-ħafna li diġà qed jaffettwaw il-pajjiż. Iżda peress li n-nies għandhom bżonn in-normalità, il-Mambo baqa’ miftuħ kemm jista’ jkun. Meta ngħalqet ħriġt bl-ewwel proġett tal-arti nazzjonali li ffaċċja l-pandemija. Tistieden lill-artisti biex jipproponu xogħlijiet li kienu ħolqu matul il-pandemija bħala inserzjoni li tista’ tiġi ppubblikata fil-gazzetta El Tiempo, ekwivalenti għall-Corriere della Sera Taljan. Huma ħarġu s-Sibt u l-Ħadd, għal total ta’ 60 release. Minn Mejju sa Diċembru. B’xi mod kien ukoll proġett soċjali.
Mela ejja mmorru lura għall-funzjoni soċjali tal-arti...
Iva, kien ukoll mod kif l-opra tal-arti tiġi demokratizzata billi tinxtara għall-ekwivalenti ta’ 30 ċenteżmu li huwa l-prezz ta’ din il-gazzetta. U biex tilħaq tip differenti ta’ udjenza. Dik ta’ dawk li mhux bilfors jidentifikaw ma’ esperti tal-arti. Dawn ix-xogħlijiet tal-arti qabdu r-rilevanza ta’ dawk il-mumenti u wkoll in-natura traġika ta’ dik l-attwalità.
Kemm influwenzat Napli, il-belt tiegħek, il-viżjoni tiegħek tal-arti u kemm tgħodd fl-esperjenza tiegħek Kolombjana?
Napli f’ċerti modi tfakkarni Bogota. Bid-differenzi kollha dovuti, wieħed jinsab fuq il-baħar u l-ieħor huwa Andin. Iżda t-tnejn jieklu minn din l-entropija kreattiva, it-tnejn jgħixu fuq il-limitu u jieklu mill-limitu tagħhom. Hemm ħafna punti ta’ kuntatt bejn l-oriġini tiegħi u din ir-realtà. Għax f’kull każ ġej min-Nofsinhar, jien Latin, għandi oriġini Spanjola, għandna sensiela sħiħa ta’ punti ta’ kuntatt fil-mod kif nirrappreżentaw, kif niktbu dwar is-sentimenti, li jkollna speċi ta’ plastikità mentali fl-adattament għall-problemi. . Jien dejjem ngħid, biċ-ċajta, li hawn inħossni komdu ħafna propju għax jien minn Napoli… Napli kienet post ta’ taħriġ għalija biex niffaċċja lil Bogotà, fejn għażilt li niġi u mbagħad nibqa’.
Taljan f'Bogotà, jieħu ħsieb waħda mill-istituzzjonijiet kulturali ewlenin tagħha. Kif ħaduha l-Kolombjani?
Meta wasalt hawn, kont l-ewwel kuratur istituzzjonali fl-istorja tal-pajjiż li ma kienx jitkellem bl-Ispanjol. Issa jien it-Taljan wara Mambo. Dan l-aħħar ġie ddedikat lili artiklu twil minn gazzetta nazzjonali. Issa jsegwuni, nilqa. Forsi għax nagħti l-possibbiltà li nħares lejn l-affarijiet u l-problemi minn angolu partikolari. Din hija l-akbar sfida. Ipproponi xi ħaġa li tagħmel sens għalihom minkejja li mhix parti mir-realtà u l-istorja tagħhom. Ir-reazzjoni tan-nies hija pożittiva. Naħdem għal istituzzjoni ffukata fuq kunċett ta’ komunità f’soċjetà li għadha maqsuma ħafna. U rridu nagħtu tweġiba ta’ koeżjoni, ta’ għaqda, l-arti tista’ tagħmel dan. Għandu din is-setgħa.
Tħobb il-proġetti tiegħek?
Ovvjament, il-proġetti li nippreżenta mhux dejjem huma popolari. Iżda mhumiex magħmula għall-pjaċir, xi drabi jservu biex iqanqlu reazzjoni. Din hija l-funzjoni ewlenija tal-arti, l-aktar importanti f’dinja fejn ħafna u wisq stimoli viżivi jirriskjaw li jqawwuna, jagħmlilna indifferenti u għalhekk joqtlu l-arti. Huwa għalhekk li l-arti għandha l-kompitu li tqanqal reazzjoni. Li mhux bilfors irid ikun pożittiv, irid jagħti ideat, din hija l-aktar ħaġa importanti.
Arti fl-Italja tidher minn Bogotà. Tixtieq tirritorna l-Italja full-time?
Naf il-kwistjonijiet kritiċi li jiżnu fuq is-sistema tal-arti Taljana. Xi affarijiet qed jitjiebu, hemm aktar possibbiltajiet għall-artisti u għal min jagħmel ix-xogħol tiegħi, jiġifieri l-kritika. Ħafna drabi, iżda, in-nies ikollhom imorru barra biex ikunu rikonoxxuti, mhux qed nirreferi biss għall-esperjenza tiegħi. L-istituzzjonijiet tagħna huma fraġli minn diversi aspetti, inklużi dawk ekonomiċi. Għaliex qed noqgħod hawn bħalissa? Għax nista’ nkun parti minn proċess ta’ bini mill-ġdid. Inħossni utli. It-triq tiegħi hija r-riżultat ta’ sensiela ta’ ġrajjiet li huma marbuta flimkien. U n-nofsinhar huwa parti inevitabbli tad-destin tiegħi: twelidt fin-Nofsinhar tal-Italja, mort f'xi punt f'ħajti fl-emisferu tan-nofsinhar (Eugenio Viola kien ukoll kuratur anzjan tal-Istitut tal-Arti Kontemporanja ta' Perth fil-Punent tal-Awstralja, ed) . Issa ngħix fl-Amerika t'Isfel. Aktar fin-nofsinhar minn dan...
Sors tar-ritratti dehru: CAMO Camilo Delgado Aguilera
