"Żomm il-paċi u s-sigurtà internazzjonali u, għal dan il-għan, tieħu miżuri kollettivi effettivi biex tevita u tneħħi t-theddid għall-paċi".
Hekk jaqra l-ewwel artiklu tal- Carta delle Nazioni Unite, l-organizzazzjoni internazzjonali li twieldet fl-1945 fuq l-irmied tat-Tieni Gwerra Dinjija bl-iskop li tiddefendi l-paċi dinjija.
Wara l-kunflitt, fil-fatt, it-trawma tat-traġedja terribbli esperjenzata mill-umanità ħeġġet ir-rieda tal-Istati kollha li jerġgħu jistabbilixxu s-sistema internazzjonali kollha fuq bażijiet differenti, kapaċi jipproteġu d-dinja għal dejjem minn follies oħra. Minn naħa, kien hemm attentat biex jagħlqu l-kontijiet mal-passat: kien attentat diffiċli, mhux mingħajr kontradizzjonijiet u drammi reali. L-aktar avveniment impressjonanti f’dan ir-rigward kien il- Prova ta' Nuremberg, li saret bejn Novembru 1945 u Ottubru 1946, destinata li tħalli marka li ma titħassarx fuq il-kuxjenza tal-popli u fil-ġurisprudenza internazzjonali.
NU: kif titwieled in-Nazzjonijiet Uniti?
L-ewwel dokument li skont xi storiċi jista’ jitqies it-tnedija tan-Nazzjonijiet Uniti huwa l- Karta tal-Atlantiku abbozzat mill-Istati Uniti u r-Renju Unit f’Awwissu 1941, madwar sentejn wara l-bidu tat-Tieni Gwerra Dinjija. Ftit xhur wara l-kontenut ta’ dik l-ewwel Dikjarazzjoni ġie ripetut fid-Dikjarazzjoni tan-Nazzjonijiet Uniti, dokument iffirmat mill-potenzi ewlenin fi gwerra kontra l-Assi, jiġifieri l-Istati Uniti, ir-Renju Unit, ir-Russja u ċ-Ċina, flimkien ma’ 26 pajjiż ieħor. Kienet l-ewwel darba li t-terminu "Nazzjonijiet UnitiLi tul il-gwerra spiss kienet tintuża biex tirreferi għal dawk li llum jidentifikaw bħala “l-alleati”. Ir-regoli l-ġodda tal-koeżistenza mbagħad ġew formalizzati matul il- Konferenza ta’ San Francisco bit-twelid, fis-26 ta’ Ġunju 1945, tal-Organizzazzjoni tan-Nazzjonijiet Uniti (NU).
In-NU bdiet tieħu post il-Lega tan-Nazzjonijiet preċedenti, organizzazzjoni simili maħluqa 25 sena qabel, li kienet falliet għal kollox fl-għan ewlieni tagħha: li tipprevjeni l-bidu ta’ gwerra dinjija ġdida; fil-fatt, l-ambizzjonijiet u r-rivalitajiet tal-istati individwali kienu wrew ostakli wisq diffiċli biex jingħelbu, u l-fatt li l-Istati Uniti, il-promoturi ewlenin tal-Lega tan-Nazzjonijiet, kienu ddeċidew li ma jingħaqdux magħha neħħiet ħafna mill-possibilitajiet għall- kellha tinfluwenza lill-pajjiżi membri. Madankollu, wiret ħafna mill-prinċipji gwida tagħha, ibda minn dak tal-ugwaljanza tan-nazzjonijiet, kollha bid-dritt tal-vot fl-Assemblea Ġenerali, l-ogħla korp deliberattiv tan-NU.
Bħala kontropiż, inħoloq il-Kunsill tas-Sigurtà, li d-deċiżjonijiet tiegħu kienu jorbtu fuq kwistjonijiet fundamentali, bħal bidliet fl-istatut, l-adeżjoni ta’ stati ġodda u xi interventi partikolarment importanti, pereżempju azzjonijiet militari. Kien magħmul minn ħmistax-il membru, għaxra eletti wara xulxin minn fost l-Istati kollha, ħames permanenti – l-Istati Uniti, l-USSR, il-Gran Brittanja, Franza u, mill-1971, iċ-Ċina biex tissostitwixxi t-Tajwan – bid-dritt ta’ veto, dritt ta’ li fuq kollox L-USSR u l-Istati Uniti għamlu użu tant estensiv li saru brejk qawwi fuq l-attività tan-NU. Bħall-Lega tan-Nazzjonijiet, in-NU ta’ spiss sabet ruħha bi ksur taż-żewġ għanijiet li kienet stabbilixxiet lilha nnifisha: "li ssalva lill-ġenerazzjonijiet futuri mill-pjaga tal-gwerra" u "li tippromwovi l-progress ekonomiku u soċjali tal-popli kollha" .
Prinċipji ta' ispirazzjoni tan-NU
L-istqarrija kien fiha serje ta’ prinċipji li jkun ikkunsidrat ambizzjuż u idealistiku anke llum. Il-gwerra, kien miktub, ma kellhiex twassal għal tkabbir territorjali għall-ebda wieħed mill-belliġeranti, fi tmiem l-ostilitajiet il-popli kien ikollhom id-dritt għall-awtodeterminazzjoni u d-drittijiet umani u politiċi tagħhom kellhom jiġu rispettati. L-istqarrijiet kellhom kontenut ieħor, bħal impenn għall-ġlieda kontra l-Ġermanja, il-Ġappun u l-Italja mingħajr ma jiġu ffirmati ftehimiet separati, li jistipulaw li ma għandux ikun hemm paċi separata sal-rebħa.
Kien hemm ukoll ammont konsiderevoli ta’ ipokresija min-naħa ta’ ħafna mill-kuntratturi fl-istqarrijiet. Ir-Renju Unit, pereżempju, kellu kolonji fi kważi terz tad-dinja u kellu għexieren ta’ popli taħtu li qatt ma kienu mistoqsijin x’jaħsbu dwar il-gvern Ingliż. L-Unjoni Sovjetika kellha miljuni ta’ ċittadini ħabs fil-gulags u f’dawk is-snin kienet qed tipproċedi biex tmexxi miljuni ta’ ċittadini tagħha ta’ gruppi etniċi meqjusa bħala “infidili” minn rokna għall-oħra tal-pajjiż.
Għanijiet milħuqa u mitlufa
Madankollu għaddew 73 sena u s’issa qatt ma kien hemm it-tielet gwerra dinjija. Konflitt dinji ieħor seta’ kien saħansitra aktar devastanti mill-ewwel tnejn, minħabba l-għaġla armi nukleari matul u wara l-Gwerra Bierda. Matul is-snin, il-kompetenzi tagħha espandew, minn sforzi kontra t-tixrid tal-epidemiji għal dawk biex jillimitaw il-malnutrizzjoni u d-diskriminazzjoni. L-attivitajiet tan-NU fallew ukoll: pereżempju, fl-1994 il-persuni għaż-żamma tal-paċi tan-NU naqsu milli jipprevjenu il-ġenoċidju ta’ kważi miljun ruħ fir-Rwanda.
In-NU kisbet ukoll suċċessi kbar, bħall-qerda tal-ġidri fl-1980. F'dawn l-aħħar snin l-Organizzazzjoni Dinjija tas-Saħħa, waħda mill-aġenziji li huma parti min-NU, waslet pass bogħod mill-qerda tal-poljo. Illum hemm ħafna diskussjoni dwar x'se jkun il-futur tan-NU, x'kien il-kontribut tagħha fil-passat u kif l-organizzazzjoni tista' tiġi riformata biex tagħmilha aktar effiċjenti. Li hu żgur hu li mingħajr in-Nazzjonijiet Uniti l-aħħar 73 sena kienu jkunu żmien differenti ħafna.
